Hukuk sistemimizde, bireylerin ve kurumların karşılaştığı hukuki uyuşmazlıkları çözmek amacıyla çeşitli mahkeme türleri bulunmaktadır. Bu mahkemeler arasında en yaygın ve temel yargı organlarından biri olan asliye mahkemeleri, birçok davanın ilk başvuru noktasıdır. Asliye mahkemeleri, hem ceza hem de hukuk alanındaki çeşitli konularda karar verme yetkisine sahip genel görevli mahkemelerdir. Bu yazımızda, asliye mahkemelerinin ne anlama geldiğini, hangi davalara baktığını ve nasıl işlediğini detaylarıyla ele alıyoruz.
Asliye mahkemesi nedir ve hangi görevleri üstlenir?
Asliye mahkemeleri, hukuk sisteminde geniş bir görev alanına sahip, ilk derece yargı merciidir. Ceza ve hukuk olmak üzere ikiye ayrılan bu mahkemeler, genel yetkili yargı organları arasında yer alır. Asliye mahkemeleri, özel mahkemeler dışında kalan ve belirli bir dava türüne özgü olarak görevlendirilmemiş tüm uyuşmazlıkların çözümünden sorumludur.
Hukuk davaları bakımından, asliye hukuk mahkemesi olarak adlandırılan tür, boşanma, alacak, tazminat, tapu gibi geniş bir dava yelpazesine sahiptir. Ceza yönünden ise asliye ceza mahkemeleri, daha hafif nitelikteki suçlara dair davaları görür.
Asliye hukuk mahkemesi hangi davalara bakar?
Asliye hukuk mahkemesi, kamu düzenini ilgilendirmeyen özel hukuk uyuşmazlıklarının büyük bir kısmını ele alır. Bu mahkemelerin baktığı dava türleri, dava konusunun niteliğine göre çeşitlilik gösterebilir.
Boşanma ve aile davaları
Evliliğin sona ermesi, nafaka, velayet, mal paylaşımı gibi konulara dair davalar asliye hukuk mahkemesi tarafından görülür.
Mülkiyet ve tapu uyuşmazlıkları
Taşınmaz malların mülkiyeti, iptali, tescili veya sınır anlaşmazlıkları gibi konular, asliye hukuk mahkemesinin görev alanındadır.
Alacak ve tazminat davaları
Kişiler arasında doğan borç ilişkilerinden kaynaklı alacak davaları ile maddi ve manevi tazminat talepleri de bu mahkemelerin baktığı önemli dava türlerindendir.
Asliye ceza mahkemesi hangi suçlara bakar?
Asliye ceza mahkemeleri, ağır ceza mahkemelerinin görev alanı dışında kalan daha hafif suçlara ilişkin davalara bakar.
Basit yaralama ve tehdit suçları
Kasten basit yaralama, tehdit, hakaret, mala zarar verme gibi suçlar asliye ceza mahkemelerinde görülür.
Trafik ve çevre suçları
Trafik güvenliğini tehlikeye sokmak, çevreyi kirletmek, izinsiz yapılaşma gibi suçlar da bu mahkemelerin yargı yetkisi içerisindedir.
Dolandırıcılık ve hırsızlık gibi basit suçlar
Basit dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma ve küçük çaplı hırsızlık suçları da asliye ceza mahkemesinin alanına girer.
Asliye mahkemesine nasıl başvuru yapılır?
Bir davayı asliye mahkemesinde açmak için belirli usul kurallarına uyulması gerekir. Dava açacak kişi, mahkemeye hitaben düzenlenmiş dilekçeyle başvurusunu yapar. Bu dilekçede, dava konusu açıkça belirtilmeli, deliller sunulmalı ve taraf bilgileri eksiksiz yer almalıdır.
Hukuk davasıysa asliye hukuk, ceza davasıysa asliye ceza mahkemesine başvuru yapılmalıdır. Dava dilekçesi, ilgili mahkemenin bulunduğu adliyeye teslim edilir ya da UYAP sistemi üzerinden elektronik ortamda gönderilebilir.
Asliye mahkemesi kararlarına itiraz edilebilir mi?
Asliye mahkemesinin verdiği kararlara karşı, belirli usul ve sürelere bağlı kalmak kaydıyla istinaf veya temyiz yoluyla itiraz mümkündür. İlk derece mahkemesi olan asliye mahkemesinin kararları, bölge adliye mahkemesine (istinaf mahkemesi) götürülebilir. İstinaf incelemesi sonucu verilen kararlar ise bazı hallerde Yargıtay’a taşınabilir. Bu sayede, verilen kararların hukuka uygunluğu daha üst yargı mercilerince denetlenmiş olur.
Sıkça sorulan sorular
Asliye mahkemeleriyle ilgili sıkça merak edilen konular aşağıda açıklamalarıyla birlikte listelenmiştir.
Asliye mahkemesi nedir kısaca tanımı nasıldır?
Asliye mahkemesi, hukuk ve ceza davalarının büyük bir kısmına bakan, genel görevli ilk derece mahkemesidir. Ceza davalarında asliye ceza, hukuk davalarında ise asliye hukuk mahkemesi olarak görev yapar.
Asliye hukuk mahkemesi ile sulh hukuk mahkemesi arasındaki fark nedir?
Asliye hukuk mahkemesi, daha büyük ve karmaşık davalara bakarken; sulh hukuk mahkemesi, kira, vesayet, miras gibi daha basit ve özel hukuk uyuşmazlıklarına bakar. Görev ayrımı davanın konusuna ve değerine göre belirlenir.
Asliye ceza mahkemesi hangi cezaları verebilir?
Asliye ceza mahkemesi, genellikle 10 yıla kadar hapis cezası gerektiren suçlara dair kararlar verir. Ağır ceza gerektiren suçlar bu mahkemelerin görev alanına girmez.
Asliye mahkemesi kararlarına nasıl itiraz edilir?
Mahkeme kararına karşı yasal süresi içinde istinaf dilekçesi verilerek itiraz edilebilir. İtiraz, ilgili bölge adliye mahkemesine yapılır.
Asliye mahkemelerinde avukat tutmak zorunlu mu?
Hayır, bireyler kendi davalarını kendileri takip edebilir. Ancak dava sürecinin karmaşıklığı nedeniyle bir avukattan hukuki yardım almak hak kaybını önleyebilir.
Hangi davalarda doğrudan asliye mahkemesi görevlidir?
Boşanma, alacak, mülkiyet, tazminat, bazı ceza davaları gibi genel nitelikli pek çok dava türü doğrudan asliye mahkemelerinde açılır.
Asliye mahkemesi hangi durumlarda görevsiz sayılır?
Dava konusu, özel mahkemelerin görev alanına giriyorsa (örneğin iş mahkemesi, idare mahkemesi) asliye mahkemesi görevsiz sayılır ve dosyayı ilgili mahkemeye gönderir.
